Zaburzenia odżywiania to coraz poważniejszy problem w Polsce. Dotyczy on nie tylko, jak to się powszechnie sądzi- nastolatek, ale również osób dorosłych obu płci. Przyjmuje różne postaci, wywoływany jest przez rozmaite czynniki, często współwystępuje z zaburzeniami osobowości oraz depresją. Badania pokazują, że w około 10-20% przypadków może doprowadzić do zgonu z powodu wyniszczenia organizmu lub podjęcia próby samobójczej.

Kiedy jedzenia w bród…

Obecnie w krajach wysokorozwiniętych mamy bardzo łatwy dostęp do żywności. W sklepach spożywczych półki urywają się od towarów, firmy zajmujące się produkcją jedzenia prześcigają się w wypuszczaniu na rynek coraz smaczniejszych produktów. Podczas gdy w latach 80tych Polacy jedli głownie regionalne schabowe z ziemniakami, rosół i pierogi, dziś mają okazję skosztować kuchni z całego świata. W każdym nawet najmniejszym mieście można dziś znaleźć chiński bar lub restaurację sushi oraz amerykański McDonald. Jedzenie ma być dostosowane do tempa współczesnego świata- jest więc szybkie, łatwo dostępne, niekoniecznie zdrowe. To wszystko sprawia, że problem głodu został zastąpiony przez inne- choroby będące skutkiem niezdrowej, zbyt kalorycznej diety, otyłość i… zaburzenia odżywiania.

W okresie baroku nadwaga stanowiła o bogactwie i pięknie, a dziś jest zupełnie odwrotnie. Bycie szczupłym często jest  traktowane jako synonim urody. Powstanie takiego kanonu piękna niewątpliwie stało się dużą presją. Dlaczego?

Dla wielu osób szczupłość to coś więcej. Szczupłość może dla nich być na przykład równoznaczna z siłą („jeśli umiem się powstrzymać od zjedzenia drożdżówki to znaczy, że umiem panować nad sobą”), prestiżem („stać mnie żeby jeść smaczne jedzenie i mam czas na to żeby je potem „spalić” w modnej siłowni”), wyjątkowością („niewiele moich koleżanek jest w stanie utrzymać rozmiar XS, mi się to udaje”), próbą zwrócenia na siebie uwagi („moi rodzice nie interesują się mną, ale gdy chudnę zaczynają się o mnie martwić”). Od takiego myślenia bardzo blisko do powstania zaburzeń odżywiania.

Jakie są rodzaje zaburzeń odżywiania?

Najpopularniejszymi, najbardziej znanymi są anoreksja i bulimia. Anoreksja to choroba, która polega na dążeniu do osiągnięcia i utrzymania bardzo niskiej wagi ciała. Bulimia łączy się natomiast z powtarzającymi się epizodami objadania oraz następującymi po nich różnymi formami przeczyszczania (wymiotami, stosowaniem środków przeczyszczających/odwadniających, głodówkami, uprawianiem nadmiernej ilości sportu).  Często też zdarza się, że występuje niejako połączenie obu tych schorzeń pod postacią tzw. anoreksji bulimicznej- pacjent lub pacjentka stosuje bardzo restrykcyjną dietę oraz różne formy przeczyszczania, ale nie towarzyszą temu napady objadania.

Do mniej znanych zaburzeń odżywiania zaliczyć można na przykład bigoreksję, która dotyka głównie mężczyzn. Tacy pacjenci zmagają się z obsesją na punkcie rozbudowy tkanki mięśniowej. Ostatnio coraz częściej mówi się też o pregoreksji czy diabulimii. Ta pierwsza to anoreksja występująca w ciąży, a druga- bulimia cukrzyków. Diabetycy cierpiący na tą chorobę potrafią manipulować dawkami insuliny w taki sposób, by coraz bardziej tracić na wadze co bezpośrednio zagraża ich życiu.

Ortoreksja- obsesja na punkcie zdrowego odżywiania, która w praktyce często prowadzi do znacznego ograniczenia rodzaju spożywanych posiłków lub kompulsywne objadanie- powtarzające się epizody obżarstwa, które od bulimii różnią się brakiem występowania strategii przeczyszczających, bardzo późno identyfikowane są jako zaburzenia odżywiania. Często pacjenci i ich najbliżsi bagatelizują sprawę dopóki sytuacja nie stanie się bardzo poważna. W ortoreksji może na przykład dojść do sytuacji, w której pacjent będzie spożywał tylko kilka w jego mniemaniu „zdrowych” produktów co doprowadzi do znacznego wyniszczenia organizmu.

Co powoduje zaburzenia odżywiania?

Wbrew stereotypom zaburzenia odżywiania to choroby, które nie dotykają jedynie rozpieszczonych nastolatek. Zachorować może każdy bez względu na wiek, płeć, status społeczny…

Chorują osoby wrażliwe, które mają trudności w radzeniu sobie z emocjami. Łatwiej im „zajeść” uczucia niż je przeżyć, bo to skuteczny sposób ich tłumienia. Bulimiczki to często osoby, które doświadczyły nadużyć seksualnych, anorektyczki cechuje nadmierna skłonność do perfekcji we wszystkich dziedzinach życia. Niejednokrotnie pacjenci cierpiący na problemy z jedzeniem mają bardzo dobre oceny, brylują w towarzystwie, robią wielkie kariery i wydaje się, że bardzo dobrze panują nad wszystkimi aspektami swojego życia. Wszystkimi poza jedzeniem, ale tego bardzo często nie widać, bo potrafią bardzo dobrze ukrywać swoją chorobę. Ich dramat zazwyczaj rozgrywa się w czterech ścianach wtedy kiedy nikt nie widzi.

Jak można leczyć zaburzenia odżywiania?

Najskuteczniejszą formą leczenia zaburzeń odżywiania jest psychoterapia. To ona pomaga dojść do tego co kryje się pod objawami- jedzeniem/nie jedzeniem/nadmiernej koncentracji na wadze i wyglądzie. Dzięki psychoterapii pacjent uczy się rozumieć swoje emocje oraz wyrażać je w inny sposób niż poprzez zaburzone zachowania żywieniowe. Często zdarza się jednak tak, że sama psychoterapia nie wystarczy i konieczne jest zastosowanie innych interwencji np. konsultacji z psychiatrą, który dobierze odpowiednie leki, odbyciu wizyty u dietetyka. W niektórych przypadkach- zwłaszcza gdy pacjentem jest osoba niepełnoletnia, przydatna może okazać się terapia, na którą uczęszczać będzie pacjent wraz ze swoją rodziną tzw. terapia systemowa.